Biz, insanoğlu genelde sınırları hep beynimizde yaratırız. Bozuk buzdolabında kilitli kalan bir kişinin, gündüz donarak ölü bulunması gibi. Kimi zaman da hayata öyle bağlıyızdır ki, tutkularımız uğruna olmaz denileni başarır, engel tanımayız.
Bir seyahat yazarı olarak, şimdiye kadar, seyahat etmek için bir çok engeli olduğunu söyleyen insanla karşılaştım. Kiminin işi, kiminin parası, kiminin vakti, kiminin eşi seyahatine engeldi. Hepsinin aşılabilir sorunlar olduğunu söyledim, yol gösterdim, ayrıntılı makaleler yazdım. Bir çoğunun beyinlerindeki engelleri aşmaya yardımcı olamadım.
Hayatta en hayran olduğum insanlar, ‘yapamam’, yerine ‘yapabilirim’ diyen insanlar oldu. Sahip olduğu tüm eşyalarını satarak veya istifa ederek yola çıkanlar, yolda para kazananlar, doğduğu yerde değil, tutkuyla bağlandığı yerde yaşayabilenler, tek başına seyahat edenler, başka yol bulabilenler benim zaten kahramanlarım. Yeni kahramanlarım ise sahip olduğu bedensel engele rağmen seyahat edebilenler.
Tüm dünyada bir milyar engelli olduğunu düşünürsek (ki bu dünya nüfusunun %15’i yapıyor), onlar için bilgi paylaşımı yapmanın sırası geldi de geçiyor bile.. Bir konuda yazı yazabilmek için, o konunun muhatabı olmak zorunda olunduğuna inananlara inat, ben bazen sadece yardım etmek, çoğu zaman da ilham vermek için yazıyorum.
İlk defa Nikaragua’da ablası ile Orta Amerika’yı seyahat eden tekerlekli sandalyeli bir arkadaşım oldu. İnanın bana, sahilde gün batımına karşı içkilerimizi yudumlarken onun da en az benim kadar eğlendiğini söyleyebilirim. Attığı kahkahalar, herkesle muhabbet edişi, kamyon arkalarında herkes gibi yolculuk edişi hala gözümün önünde.
Biliyorum bu işin zorlukları da yok değil. Başta her ülkede, düzgün yollar, tekerlekli sandalye için tasarlanan halk ulaşımı yok. Üstelik çoğu yerde tekerlekli sandalye ile yapılan turlar çok daha pahalıya geliyor. Ama makaleye nasıl başlamıştık..?
Seyahate Çıkmadan
Disabled World kuruluşuna göre tekerlekli sandalye ile seyahate çıkılmadan yapılması gerekenler var.
http://www.disabled-world.com/travel/wheelchair-travel-tips.php
Öncelikle gideceğiniz yere uçakla gidiyorsanız, biletinizi almadan o havayolu şirketinin tekerlekli sandalye hizmeti olup olmadığını öğrenin. Havaalanına varmadan, bir süprizle karşılaşmamak için, onların tekerlekli sandalyelerini kullanacağınızı mutlaka arayıp, belirtin.
İmkanınız varsa mutlaka direk uçuş tercih edin. Yoksa biraz daha ekonomi yapabilmek adına, indi bindiyi, geciken uçağı, bavul taşımayı göze almak zorundasınız.
Tekerlekli sandalyenizin çıkan her bölümüne isim, adres ve telefon yazan yapıştırıcılar yapıştırın.
Daha sonra konaklama yapacağınız otel ya da hostelin ilk katında konaklayıp konaklayamayacağınız ya da asansörü olup olmadığına dikkat edin. Tuvalet ve duşların tekerlekli sandalyeliye göre dizayn edilmesi ve kapıların büyüklüğü de önceden araştırmanız gerekenlerden. Konaklamanızı telefonla yaptığınız zamanlarda mutlaka ama mutlaka size bir onay emaili göndermelerini söyleyin.
Yola çıkmadan tekerlekli sandalyenizin sorunsuz işlediğinden emin olun. Eğer tekerlekli sandalyeniz, elektrikliyse gideceğiniz yere varmadan önce araştırma yapıp, olası aksiliklere karşı tamircilerin listesini çıkartın.
Başka tekerlekli sandalyelilerin yolda karşılaştıkları bir çok durum için Lonely Planet bir +Google grubu oluşturmuş. ‘Travel for all’ projesi ingilizcesi olan ve seyahat etmek isteyenler için harika bir fırsat.
Engelli Dostu Tur Şirketleri
Bunun dışında tüm dünyada bu işe gönül vermiş firmalar bulunuyor. Bazı tur şirketleri, sizin yerinize, gideceğiniz yerin her türlü olanaklarını araştırıp, detayli inceleme sonucu size geri dönüş yapıyor. Hepsini tek tek seviyoruz.
http://www.wheelchairtraveling.com/
http://taritastravelconnections.com/
https://engelsiz.setur.com.tr/
http://www.etstur.com/Musteri-Iliskileri/Engelli-Misafir
http://www.didimtur.com/Musteri-Iliskileri/Engelli-Misafirlerimize-Ozel
Kuzey Amerika’yı görmek isteyenler için araç hizmeti sunan bir şirket; Mobility Works.
Haklarınızı Bilin
Ülkemizde ya da yurt dışında; hakkınızı savunabilmenizin tek yolu haklarınızı bilmek.
İşte ülkemizdeki birkaç uygulama;
Tekerlekli sandalyenize her hangi bir zarar veren taşıma şirketi, acilen sorunu gidermeli ve masrafları karşılamalı.
Kara yolları Taşıma Yönetmeliğinin 57. md/ 11. fıkrası gereği; % 40 oranında engelli olduğunu belgeleyen kişilere, geçerli ücret tarifesi üzerinden % 30 indirim uygulanır.
Demir yollarında; %40 oranında engelli olduğunu belgeleyen kişi, %50 oranında ‘ağır engelli’ raporu bulunan kişi ve yanında bir refakatçisi, yolculuklarda %50 indirim hakkına sahiptir.
Havayolu ile ulaşımda, THY %40 engelli olduğunu belgeleyen yolcularına, iç hatlarda %20, dış hatlarda %25 indirim uygulanır. (promosyonlu biletler hariç). Ayrıca doktor raporu ile yalnız seyahat edemeyeceğini belgeleyen yolcuların refakatçisi de iç hatlarda %20 indirim elde eder. Bu indirimler internet alımlarında geçerli değildir.
Tekerlekli Sandalye İle Dünya Turu
Bize uzak gelen fakat bunu tekerlekli sandalyesi ile başarmış bir isim, Scott Chesney. İki kez dünya turuna çıkıp, toplamda 38 ülke gezmiş. Yetmemiş; Birleşmiş Milletler, FBI, çeşitli üniversiteler, hastahaneler dahil olmak üzere 500’ün üzerinde topluluğa konuşma yapmış.
Engelsiz Bir Seyyah
Türkiye’de ise, engelliyseniz yurt dışı seyahatine çok uzak bakılıyor. Kaldı ki engellilerimiz, yurt içinde bile özgürce seyahat edemiyor, yöneticilerin koyduğu engellere takılıyor. Hal böyle olunca Türkiye’de bu işi en hakkıyla yapan kişiyi bulup sizinle tanıştırmak istedim. Levent Karagöz, müfettiş kökenli, emekli bir bankacı. Kendi araştırmaları sonucu, yararlanacağı bir blog bulamayınca, kendi bloğunu açıp, diğer tekerlekli sandalyeli gezginlere yardım etmek istemiş. Benim sorularım aşağıda. Sizin de başka sorularınız varsa, Levent Bey’e ulaşmaktan çekinmeyin.
http://www.engelsizseyyah.com/
http://engelsizseyyah.blogspot.com.tr/
NK: Levent Bey, tekerlekli sandalyeniz ile Türkiye’de pek çok yere ve yurt dışına seyahat ettiniz. Bize bu seyahatlerinizden biraz bahseder misiniz?
LK: Yurt dışında Paris, Londra, Barselona ve Sakız Adasına seyahat ettim. Bu 3 önemli Avrupa ülkesinde yaşadıklarımı web sitemde detayları ile anlattım. Yurt içinde ise bir çok seyahatlerim oldu. Bunların hepsini yazmadım. Yazdıklarım Gaziantep, Eskişehir, Bartın, Amasra, Kastamonu, Çanakkale, Bozcaada, Assos, Marmaris, Edirne, Truva ve Anıtkabir. Gezmeyi seven birisi olarak bunların yanında birçok yurt içi gezilerim olmuştur. Kısaca yurt dışında tekerlekli sandalye ile gezmek çok daha rahat diyebilirim. Bunların yanında kısa kısa İstanbul içi izlenimlerimi de paylaşmaktayım.
NK: İlk yurt dışı deneyiminizi anlatır mısınız? Engelleri aşmak nasıl bir duyguydu? Gitmeden korktuğunuz, çekindiğiniz konular oldu mu?
LK: İlk yurt dışı çıkışım Sakız adasına olmuştur. Ama asıl önemli yurt dışı gezim Barselona’ya gezimdir. Engelleri aşma müthiş bir duygu. Çekinme mutlaka olmuştur. Bilmediğiniz bir ülkeye gitmek, nelerle karşılaşılacağını bilememek insanda ister istemez bir kuşku yaratmaktadır. Türkçe olarak hiçbir kaynak olmaması ve yabancı dil bilgimin az düzeyde olması da bu çekingenliği arttırıcı bir unsur olmaktadır. Zaten bu siteyi oluşturmamdaki ana sebep, yaşadığım bu bilinmezlikleri diğer engelliler için gidermektir.
NK: Tekerlekli sandalye ile seyahat etmek sanıldığı kadar zor mu?
LK: Yurt dışında daha kolay. Zira toplum bilinçli ve anlayışlı, önlemler alınmış ve sorunlar giderilmiş durumda. Yazılarımda görüleceği gibi zaman zaman aşırı ilgiden rahatsız olduğum zamanlar bile olmuştur. İnsanların sizin orayı görmeniz için harcadıkları çabaları görmek gerçekten harika bir duygu. Ülkemizde de bazı yetkililerin çabalarını da hiçbir zaman inkar edemem. Örneğim Kastamonu Müzesi yetkililerinin çabaları hala aklımdadır. Bunun örneklerini yazılarımda görebilirsiniz. Devlet veya Belediye bir rampa koymasa da ilgililerin merdivenleri çıkarma gayretleri kayda değerdi.
NK: Seyahat ederken kullandığınız sandalyenin elektrikli ya da normal olması, seyahat kalitenizi çok fazla değiştirir mi?
LK: Zaman zaman. Ama benim gibi kollarını kullanabilen engellilerin normal sandalye ile seyahat etmelerini öneririm. Akülü sandalyelerin taşınması ve bir araca konulması imkansız. Mesela benin normal sandalyemi bile somurtarak aracına koyan Parisli şoför, akülü sandalyeyi görse ne yapardı bilemem.
NK: Tekerlekli sandalye ile seyahat etmek pahalı mı?
LK: Mutlaka pahalı. Bunu sitemdeki yazımda da detayları ile yazdım.(Ülkemizde engel yaşamak ve tatil yapmak) Onun için burada uzun uzun değinmek istemiyorum. Bu konuda bilhassa otel bulmada yurt dışında bile zorluk yaşamaktayım. Zira engelliye uygun oteller daha yıldızı bol olduğundan daha pahalı olmaktadır. Transferler de her araca binemediğimiz için daha pahalı olabilmektedir.
NK: Gitmeden önce o şehrin engelli dostu olup olmadığını nereden araştırıyorsunuz? Bize önerebileceğiniz kaynaklar nelerdir?
LK: Belirttiğim gibi Türkçe kaynak hiç yok. Yurt dışı kaynaklar olabiliyor. Onlarda yabancı dilde olduğundan tam olarak istifade etmek zor olabiliyor.
NK: Seyahat ederken, kullandığınız, seyahatinizi kolaylaştıracak aracı şirketler var mı?
LK: Kesinlikle yok veya ben bulamadım. Bununla ilgili olarak yaptığım ufak bir araştırmayı sitem de bulabilirsiniz. (Engelli turizminde Seyahat acentelerinin çalışmaları)
NK: Şimdiye kadar gitmek isteyip de engelli dostu olmadığı ya da internette yeterli bilgiye erişemediğiniz için gidemediğiniz bir yer oldu mu?
LK: Şimdiye kadar olmadı. Az çok bilgi edinebildim. Ama örneğin Ekimde yapacağım Portekiz (Lizbon,Porto) seyahati için hiçbir bilgiye ulaşamadım. Allah yardımcım olsun.
NK: Yurt içinde bilmediğiniz bir şehirde ya da yurt dışında, birşeyler ters giderse, ne yaparsınız?
LK: Örneğin Yurt içinde pek sık yaşadığım otel odasının engelliye uygun olmaması sorunu var. (Tanıtımlarında “engelliye uygun” ibaresi bulunan otellerden bahsediyorum) Telefonla teyit etmeme karşın (Ki mutlaka teyit ederim) bu sorunu bilhassa nispeten daha küçük otellerde yaşamaktayım. Ne yaparım derseniz. Sorunları ile birlikte şartlara razı olurum. (Kimi kime şikâyet edeceksiniz ki) Yurt dışında da ufakta olsa sorunlar yaşadımsa da bunlar halledildi.Booking.com bu konuda hassas davranıyor. Hiç başıma gelmedi ama” böyle bir sorun yaşarsanız biz siz bedeli ne olursa olsun uygun bir tesise göndeririz ve sizden fark talep etmeyiz” demektedirler. Artık bilemem ne derece da samimiler.
NK: Bundan sonraki seyahat planınız nedir? Size gittiğiniz yerin engelli dostu olduğunu ve hiç zorlanmayacağınızı söylesem, nereye gitmek isterdiniz?
LK: Yukarıda da belirttiğim gibi Portekiz gezisi planladım. Güney Afrika Cumhuriyeti ve Piramitleri ve nil nehrini görmek için Mısır’a gitmek isterim. Ama ilk planda bir Amerika seyahati (Newyork, Wasington) planlamaktayım. Aldığım duyumlara göre tekerlekli sandalye için hiçbir sorun olmayan bir ülke Amerika. Bu arada Uzakdoğu ülkelerinin de tekerlekli sandalye seyahati için uygun olduğu, gerekli önlemlerin alındığını öğrenmekteyim.
NK: Çevrenizde sizin gibi dünyanın engelini aşan insanlar var mı? Ya da engellerin zihinlerde olduğunu kanıtlayanlar?
LK: Hayır yok. Ben rastlamadım. Ama sitemdeki geri dönüşler bu konuda isteki olan engellilerin olduğunu göstermektedir.
NK: Sizin durumunuzda olup da gezmek isteyen fakat cesaret edemeyen insanlara ne söylemek istersiniz?
LK: Benim gittiğim yerlere gitmek isterlerse notlarımı okuyup rahatlıkla gidebilirler. Diğer yerler için benim gibi biraz macera ve zorlukları göze alabilmeleri gereklidir. Burada şunu memnuniyetle belirtmeliyim ki siteme ilgi fazladır. Ülke içinde olduğu kadar ülke dışında da izlendiğini görmek beni memnun etmektedir. Böylece benim durumumda olup da gezmek isteyenlere gereken cesareti bu yoldan verdiğimi düşünmekteyim. Ancak geniş bir izleyici sayısına ulaşmama karşın ve tüm isteğime rağmen şimdiye kadar sitemde hiçbir engelli insan gezi notlarını paylaşmamıştır. Benim tek başıma her yere ulaşmam mümkün değildir. Bu nedenle insanları en azından bölgelerindeki gezilecek görülecek yerleri engelli gözü ile inceleyip burada paylaşmaları en önemli beklentimdir. İnşallah bu isteğim gerçekleşir ve portföyümüz genişler.
Lütfen paylaşın ve bu yazının daha çok kişiye ulaşmasını sağlayın.
Evden Uzakta’yı Facebook, Instagram ve Youtube hesaplarından takip edebilirsiniz.
